Burmistrzowie sześciu podkarpackich miast (Ustrzyki Dolne, Lesko, Zagórz, Cieszanów, Narol oraz Kańczuga) podpisali wspólną prośbę o ujęcie ich miast na liście miast średnich tracących funkcje społeczno-gospodarcze. Dla takich miast już w obecnej perspektywie finansowej Unii Europejskiej dedykowane są nabory, w których miasta mogą pozyskiwać środki zewnętrzne na realizację ich zadań własnych. W 2017 roku takich naborów było 11, w 2018 roku - 8, zaś w 2019 roku - 9 naborów.
W 2017 roku Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju zapowiedziało silne wsparcie dla miast średnich, które ma wynieść ponad 2,5 miliarda złotych. W tym celu utworzona została lista miast średnich, które zostaną takim wsparciem objęte. Dokument pod nazwą „Delimitacja miast średnich tracących funkcje społeczno- gospodarcze” opracowano dla potrzeb Strategii na Rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju i jej autorem jest prof. Przemysław Śleszyński z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN.
Miasta średnie w ekspertyzie PAN zostały zdefiniowane jako miejscowości poniżej stolicy województwa i powyżej 20 tys. mieszkańców (powyżej 15 tys., jeśli było to miasto powiatowe). Wszystkie miasta dokonano ocenie pod kątem spełnienia siedmiu kryteriów: zmiany zarejestrowanej liczby ludności, prognozy liczby ludności GUS do 2035 roku w powiecie, zmiany liczby bezrobotnych, zmiany dochodów własnych w budżetach gmin, zmiany liczby udzielonych noclegów, zmiany liczby zarejestrowanych podmiotów gospodarczych oraz zmiany liczby siedzib największych spółek wg listy 2000 Rzeczpospolitej.
W formie mapy (ryc. 2.5.) w opracowaniu został pokazany zbiór 913 gmin miejskich i miejsko-wiejskich wraz ze wskazaniem liczby spełnionych kryteriów. Wśród nich zdecydowana większość miast województwa podkarpackiego spełnia minimum trzy kryteria, podczas gdy Ustrzyki Dolne spełniają minimum sześć kryteriów. Spośród tego zbioru dokonano wyboru 255 gmin miejskich i miejsko-wiejskich (ryc. 2.6.) kierując się kryterium wielkości danego miasta. Określenie liczebności miast na poziomie minimum 20 tysięcy mieszkańców spowodował, że takie miasta jak m.in. Ustrzyki Dolne, Lesko, Zagórz, Cieszanów, Narol czy Kańczuga na liście miasta wymagających wsparcia nie znalazły się, mimo spełnienia kryteriów.
Gmina Ustrzyki Dolne zleciła prof. Przemysławowi Śleszyńskiemu opracowanie pod nazwą „Kształtowanie się pozycji w systemie osadniczym i powiązań funkcjonalnych Ustrzyk Dolnych na tle procesów społeczno-gospodarczych w regionie”. Z opracowania tego jednoznacznie wynika, iż również miasto i gmina Ustrzyki Dolne wymagają wsparcia podobnego, jak miasta które znajdują się na liście miast średnich.
Burmistrzowie miast będących w podobnej sytuacji społeczno-gospodarczej wspólnie wystąpili do Prezesa Rady Ministrów z prośbą o zmianę kryteriów wielkości miast i w ten sposób umożliwienie również mniejszym miastom korzystania ze środków zewnętrznych dedykowanych dla miast średnich.
Treść skierowanego pisma do Prezesa Rady Ministrów:
W kwietniu 2017 r. Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju zapowiedziało, że ponad 2,5 mld zł to szacowana wartość wsparcia jakie w najbliższych latach otrzymają średnie miasta. Ministerstwo przygotowało, zapowiedziany w rządowej Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, pakiet działań dla miast średnich. Jego główne elementy to dedykowane wsparcie z funduszy europejskich, preferencje w lokowaniu inwestycji oraz ułatwienie dostępu do środków Funduszu Inwestycji Samorządowych zarządzanego przez Polski Fundusz Rozwoju.
Zgodnie z zapowiedzią Ministerstwa pakiet dla średnich miast jest realizacją jednego z punktów Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju (SOR) i dotyczy miast powyżej 20 tys. mieszkańców oraz miast powyżej 15 tys. mieszkańców będących stolicami powiatów z wyłączeniem miast wojewódzkich – obecnie jest to 255 miejscowości w całej Polsce. Szczególnego wsparcia potrzebują 122 ośrodki miejskie, zidentyfikowane podczas analiz Polskiej Akademii Nauk sporządzanych na potrzeby SOR, które w największym stopniu tracą funkcje społeczno-gospodarcze. Pakiet obejmuje wiele różnorodnych i wzajemnie uzupełniających się inicjatyw.
Niniejsze pismo kierujemy do Pana Premiera pełniąc funkcję burmistrzów miast wschodniej części województwa podkarpackiego, które w myśl założeń Ministerstwa wykluczone zostały ze strefy miast tracących funkcje społeczno- gospodarcze.
Już w trakcie konsultacji społecznych projektu Założeń strategii rozwoju województwa – Podkarpackie 2030, jako burmistrzowie sygnalizowaliśmy powyższy problem Marszałkowi Województwa Podkarpackiego. Warto podkreślić, że zarówno w opracowaniach przygotowywanych przez Ministerstwo oraz opracowaniach sporządzanych na poziomie wojewódzkim (Obszary Funkcjonalne w Województwie Podkarpackim, Załącznik do Uchwały nr 86/1977/15 Zarządu Województwa Podkarpackiego z dnia 25.08.2015 r.) część z naszych miast (np. Ustrzyki Dolne) nie są ujmowane jako miasto tracące funkcje społeczno-gospodarcze, a tym samym wymagające zindywidualizowanej polityki rozwoju.
Biorąc pod uwagę, iż finansowanie inwestycji infrastrukturalnych uzależnione jest w tym kontekście od wyboru kluczowych inwestycji warunkujących rozwój, nie ujęcie naszych miast w interwencji krajowej dla miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze, blokowało nam do tej pory udział w niektórych przedsięwzięciach finansowanych ze źródeł zewnętrznych. W związku z powyższym uważamy, iż w ramach tworzonych wieloletnich planów rozwoju podjęte powinny być zindywidualizowane działania ukierunkowane na zapobieganie marginalizacji i zjawiskom kryzysowym nie tylko w miastach średnich tracących funkcje społeczno- gospodarcze ale też miastach małych, które charakteryzują się tożsamymi cechami.
Miasto i gmina Ustrzyki Dolne posiada indywidualne opracowanie sporządzone przez prof. Przemysława Śleszyńskiego z Instytutu Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania PAN we wrześniu 2019 roku w omawianym wyżej zakresie. Przypominamy tylko, że jest to opracowanie wykonane przez tego samego autora, co opracowanie będące podstawą dla określenia listy miast przez Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju. W opracowaniu dla gminy Ustrzyki Dolne autor podsumowuje: „(…) niekorzystna sytuacja dotyczy Ustrzyk Dolnych, w których szereg wskaźników rozwojowych pozostaje na niższym poziomie, niż w innych miastach podobnej rangi osadniczej (… ) problem słabszych tendencji w rozwoju społeczno-gospodarczym Ustrzyk Dolnych należy rozpatrywać w szerszym kontekście rozwoju małych i średnich miast w ostatnich dekadach zwłaszcza tych, które położone są na peryferiach. Powstanie kilkunastu dużych regionów na ogół wzmocniło tylko wybraną grupę miast, kosztem pozostałych (…)”.
Celem wprowadzenia pakietów przez Ministerstwo jest zrównoważony rozwój kraju wykorzystujący indywidualne potencjały poszczególnych terytoriów oraz aktywizacja potencjałów miast. Zdając sobie sprawę z tego, iż prace nad odpowiednimi zmianami legislacyjnymi dla nowej perspektywy finansowej są na ukończeniu, pragnę zauważyć, iż instytucjonalny system wdrażania środków zewnętrznych ukierunkowany musi być na potrzeby wszystkich obywateli naszego kraju. Tym bardziej dla nas jako burmistrzów miast obecność naszych miast w obszarze miast tracących funkcje społeczno-gospodarcze jest o tyle ważna, że pojawiają się nabory środków zewnętrznych, w tym zagranicznych, dedykowane właśnie dla tych miast.
Przyjmując za fakt, iż instrumenty wsparcia finansowego uzależnione są często od wybiórczej aktywności i kompetencji zainteresowanych samorządów oraz ich zdolności i umiejętności do pozyskiwania środków oraz realizacji projektów rozwojowych prosimy o wysłuchanie nas i pochylenia się nad rozwojem małych miast województwa podkarpackiego. Ze swojej strony niżej podpisani burmistrzowie pozostajemy do dyspozycji Pana Premiera z nadzieją na współpracę i pomoc w rozwoju naszych regionów, a co za tym idzie zrównoważonego rozwoju całego kraju.
Bartosz Romowicz - Burmistrz Ustrzyk Dolnych
Zdzisław Zadworny - Burmistrz Miasta i Gminy Cieszanów
Andrzej Żygadło - Burmistrz Miasta i Gminy Kańczuga
Adam Snarski - Burmistrz Miasta i Gminy Lesko
Grzegorz Dominik - Burmistrz Miasta i Gminy Narol
Ernest Nowak - Burmistrz Miasta i Gminy Zagórz
https://www.gov.pl/web/fundusze-regiony/pakiet-dla-srednich-miast
